بوطیقای نو در ادبیات داستانی آمریکای لاتین (۱۱)
( در آثاری از : آستوریاس ، فوئنتس ، بارگاس یوسا ، رولفو ، ایزابل آلنده ، کوئلیو)
بخش یازدهم: رئالیسم جادویی در پدرو پارامو
جواد اسحاقیان
خواننده ای که با هنجارهای ناظر بر ” رئالیسم جادویی ” ـ دست کم در مقالاتی که در این کتاب خوانده ـ آشنا ست ، نیک می داند که این شگردها تا اندازه ای با شگردهای جادویی چیره بر پدر و پارامو ۱ متفاوت است . من احساس می کنم هنوز ـ چنان که شایسته ی این رمان است ـ در باره ی سویه های جادویی اثر ، چیزی نگفته ام .
۱. جادوی اشباح : ما پیش از این ، در باره ی این اشباح نوشته ایم و آن ها را رمزی از همه ی اهالی و شخصیت هایی دانسته ایم که پیش از این در ” کومالا ” ۲ زندگی می کرده اند . با این همه ، ” رولفو ” ۳ از خواننده ی رمان خود می خواهد ، ” جوری دیگر ” به این ارواح سرگردان و معذّب نگاه کند . به این اشباح ، به دو گونه می توان نگاه کرد : یک بار ، به عنوان روان های سرگردان و آشفته ای که در حیات فردی و بیرونی خود ، به گناه آلوده شده اند . اینان در اواخر عمر به خاطر رفتن کشیش دهکده ، ” پدر رنتریا ” ، ۴ از این روستا و پیوستن به ” کریسترو ” ها ۵ یا روستاییان شورشی ، دچار عذاب وجدان هستند و نیاز به آمرزش گناهان خود دارند . در غیاب کشیش دهکده ، کسی نیست تا برای آنان از خداوند طلب مغفرت کند :
” [ پدر روحانی ] سواره گذشت ، بدون این که پشت سرش نگاهی بیندازد ؛ انگار از جهنم فرار می کرد . دیگر هیچ وقت برنگشته است . برای همین است که روستا پر از روح است ؛ یک روح سرگردان که گناهکار مردند و نمی توانند هیچ راهی برای آمرزیدن پیدا کنند ” (۵۳-۵۲) .
یکی از اینان ، زنی به نام ” دونیس ” ۶ است که با برادر، ِزنا کرده است . آنچه ” رولفو ” بر آن تأکید دارد ، این آموزه ی اخلاقی – اجتماعی است که : کسی که در این دنیا آگاهانه مرتکب گناه می شود ، در عالم برزخ نیز روانی سرگردان و آشفته دارد و در آن ، همان اعمالی را تکرار می کند که در جهان فرودین مرتکب می شده است . این خواهر ِزناکار با محارم ، وقتی نخستین بار با ” خوآن پرسیادو ” ۷ مواجه می شود ، قیاس به نفس کرده ، تصور می کند که سرگردانی او بر عذاب وجدانش دلالت می کند :
” نگاه کن چطور تکان می خورد ؛ انگار نمی تواند آرام بگیرد . وجدانش ناراحت است ” (۵۰) .
برادر بی حمیت ، نیز به بهانه ای خواهر را تنها می گذارد تا با ” خوآن پرسیادو ” در کنار هم شب را به روز آورند . خواهر ، به این نکته اشاره می کند و به ” خوآن ” می گوید :
” همیشه دلش می خواست برود . فکر می کنم همین چیزی که می گویم ، اتفاق افتاده است . . . فکر می کنم مرا با تو تنها گذاشت تا بتوانی از من مواظبت کنی . فرصتی را که دنبالش بود ، پیدا کرد . . . خواهی دید که برنخواهد گشت ” (۵۵) .
” میگل پارامو ” ، همانند پدر کامخواه و جنایتکار خود ، ” پدرو پارامو ” ، در جهان برزخ نیز ، روحی ناآرام و کامجوی دارد و همان افعال از او سر می زند که در روی زمین :
” می گویند روحش آن جا پرسه می زند . دیده اند که پنجره ی نمی دانم خانه ی کدام زن را می زده است ؛ درست مانند خودش است با آن شلوار گاوچرانی و چیزهای دیگرش “(۳۱) .
” دوروئتا ” ۹ در این دنیا ، بی خانه و بی زاد رود بوده است :
” خداوند حتی خانه ای به من نداد تا او [ بچه ی خیالی ] را تویش نگهداری کنم ” (۵۹) .
و به همین دلیل هم ، گوری ندارد تا جسدش در آن بیارامد . ناگزیر ، او را در گور ” خوآن پرسیادو ” دفن می کنند :
” مرا توی گور شما خاک کردند و خیلی خوب در حفره ی بازوهایتان جا گرفته ام ” (۶۰) .
با این همه ، نویسنده خیال ندارد به خواننده آموزه های اخلاقی تعلیم می دهد . با توجه به بافت کلی متن ۱۰ و آنچه متن را باید جادویی کند و خواننده را به تأمل برانگیزد ، هدف نویسنده ، القای این اندیشه است که اگر مکزیکی می خواهد پس از انقلاب ، کشور و حیات اجتماعی خود را مدرنیزه کند ، باید از این نکته آگاه باشد که اگر پیش از این ، باد کاشته باشد ، طوفان درو خواهد کرد . آدم بی هویت و بریده از فرهنگ ملی ، حتی با انقلاب و دادن بهایی سنگین برای آن ، به جایی نخواهد رسید . پیشرفت اجتماعی و مدرنیزه کردن زندگی ، نمی تواند بر بستر تکرار افکار و افعال پیشین تحقق پذیرد . پیشرفت و مدرنیزه کردن حیات فردی و اجتماعی ، حرکتی آرام ، ُکند ، پیوسته ، تدریجی ، از روی شکیبایی و سنجیده صورت می گیرد .
شورش روستاییان ناخشنود و ستم دیده ی ” کریسترو ” ها ، بازتابی در برابر ستمی اجتماعی است که در طی سده های گذشته از جانب اربابانی مانند ” پدرو پارامو ” بر آنان رفته است . به قول ” کلارک دو لوگو ” ۱۱ ” :
” او قدرت خود را از طریق ِاعمال خشونت ، فریبکاری و رشوه برای تصاحب زمین دیگران به دست آورده است که همگی ، بازتاب نابرابری و بی عدالتی ای است که به انقلاب منجر می شود ” ( دو لوگو ۷۲) .
با این همه ، شورشیان روستایی در روند به اصطلاح انقلابی خود ، از هیچ گونه ستمی در حق روستاییان و مباشران مالکان و زمینداران خودداری نمی کنند . آنان هنوز به روستا نیامده ، ” فولگور سدانو ” ۱۲ ، پیشکار نرمخوی ” پدرو پارامو ” ، را ناجوانمردانه و با خشونت تمام می کشند :
” به او گفتند : بناکن به دویدن . برو به اربابت بگو می خواهیم او را ببینیم . و همان طور که می دوید با تیر زدندش . یک پا روی زمین و یک پا توی هوا ، ُمرد ” (۸۷) .
با وجود این ، همین به اصطلاح ” انقلابیون ” ـ که ادعا می کنند اهل ” سازش ” نیستند و دلشان از دیدن امثال ” پدرو پارامو ” به هم می خورد (ص۹۰) ، در نخستین دیدار خود با ” ارباب ” و دل نهادن به وعده ی ” پنجاه هزار پزو ” ، با اربابی که بر ضدشان شورش کرده اند ، به سازش می رسند :
” چون این آقا خودش پیشنهاد کرد به ما کمک کند ، پس می گوییم پنجاه هزار . موافقید ؟ ” (۹۱)
بی گمان ، آن آدمکشی وحشیانه و بی وجه ، و این سازش آزمندانه ، نتایح محتوم خود را پس از پیروزی ” انقلاب ” کذایی ، به بار خواهد آورد . ” ترور ” و ” سازش ” در بطن ” انقلاب ” ریشه دوانده است .
با این همه ، بسیاری از صاحبان ” اشباح ” در ” کومالا ” ، قربانیان ستمی اجتماعی اند . دومین نگاه ” رولفو ” به ” اشباح ” به خواننده هشدار می دهد که زینهار از این که قربانیان تاریخ ازیادمان بروند . ” بنجامین کلاف ” می نویسد :
” در مورد ضرورت به یاد آوردن اشباح و ارواح درگذشتگان می توان به نمایشنامه ی هملت ۱۳استناد کرد . بازگشت روح پدر ” هملت ” ، دو معنی می تواند داشته باشد : یکی ضرورت گرفتن انتقام از برادر ِ قاتل و توطئه گر ، و دومی ـ که مهم تر است ـ فراموش نکردن ارواح درگذشتگان و تاریخ گذشته است . به همین دلیل ، روح پدر ” هملت ” ، بارها بر او پدید می شود . در این حال ، ” هملت ” واسطه ای برای معرفی گذشتگان به مردم زمان حال و آینده است . روح می گوید : ” خدا حافظ ! خدا حافظ ! مرا به یاد بیاور ” ۱۴ ( کلاف ) .
اگر خواننده با این برداشت موافق باشد که ارواح معذّب ، ملامتگر و خرده گیر ” کومالا ” ، همان زنان و مردانی هستند که تاریخ آنان را فراموش کرده است ، پس هدف ” رولفو ” از نوشتن این رمان ، تأکید بر این دقیقه است که برای ساختن آینده ای امید بخش تر ، باید گذشته را شناخت و از آنان که مورد ستم قرار گرفته اند ، یاد کرد :
” اشباح ، همان احیا و بازگشت تاریخ فراموش شده و سرکوب شده است ؛ یعنی نشانه ای از یک بحران تاریخی واقعی است که از حافظه و خاطره ی جمعی ما پاک شده است ، اما می شود آن را به یاری نشانه هایی شبح گونه ، احساس کرد ” ( لابانیی ۱۴-۱) .
وقتی به ” پدرو پارامو ” گفته می شود که ” دولوریتاس ” ۱۵ـ که همه ی املاک خود را در اختیار شوهرش ، ” پدرو پارامو ” گذاشته است ـ بی هیچ بضاعتی از شما جدا شده و به خانه ی خواهر بی چیز خود رفته است ، ” پدرو پارامو ” بی هیچ احساس مسئولیت یا خیال دلجویی ، می گوید : خدا روزی رسان است :
” خواهرش را بیش تر از من دوست دارد . . . اگر می خواهید بدانید از احوالش جویا می شوم یا نه ، باید بگویم چنین خیالی ندارم .
” آخر از کجا می آورند می خورند ؟
” خدا روزی رسان است ” (۲۳) .
این گونه گفت و شنودها ، باید در رمان ثبت و ضبط شود ، زیرا نشان می دهد که اربابانی مانند ” پدرو پارامو ” حتی با همسر خود چگونه برخورد می کرده اند و غارت داشته های دیگران ، تنها به زیر دستانشان محدود و منحصر نمی شده است .
۲. جادوی اسطوره ی مرگ : ” خوآن پرسیادو ” وقتی برای یافتن پدر خود به ” کومالا ” می آید که کسی جز یک مشت شبح و روح سرگردان در آن نیست و برادر ناتنی اش ، ” آبوندیو ” ۱۶ ، به او اطمینان می دهد که :
” ظاهرش را نبینید . همین است که گفتید . دیگر کسی آن جا زندگی نمی کند ” (۱۲) .
پس به یک تعبیر می توان گفت : ” خوآن پرسیادو ” تنها هنگامی می تواند با اشباح و اموات رابطه برقرار کند که خود نیز مرده باشد ، زیرا ارواح با آدم زنده ، قادر به گفت و گو نیستند . پس ، لازمه ی خودشناسی و ارتباط با گذشتگان ، قبول مرگ است . شخصیت اصلی و زنده ی رمان تنها هنگامی می تواند از نو متولد شود و خود را بشناسد ، که مرگ را به عنوان همزاد خود تأیید کند . ” اوکتایو پاز ” ۱۷مقاله ی مشروحی با عنوان هزارتوی تنهایی ۱۸(۱۹۵۵) دارد که از جمله به نقش تعیین کننده ی مرگ در باورهای مردم مکزیک پرداخته می نویسد :
” یک نفر مکزیکی . . . با مرگ ، مأنوس است . در باره ی آن شوخی می کند ، با مرگ ، اشارات عاشقانه دارد ، با آن می خوابد و بزرگش می دارد . مرگ ، یکی از سرگرمی ها و عشق پایدار اوست . درواقع ، ای بسا آن اندازه که دیگر چیزها می تواند برایش هراس آور باشد ، مرگ ، ترسناک نیست و برایش اجل معلّق به حساب نمی آید . . . مر گ ، نوعی آرزوی به دل مانده است و بیش از آنچه به منزله ی پایان زندگی باشد ، چیزی شبیه بازگشت به خاستگاه آدمی است . خاستگاه اصلی و کهن آدمی ، گور است ، نه زهدان مادر ” (پاز ۶۲-۵۸) .
ریشه های بزرگداشت مرگ ، به اساطیر کهن مردم مکزیک و ” امپراتوری آزِتک ” ۱۹ بازمی گردد . این تمدن ـ که بقایای آن هنوز هم در میان جمعیت بومی کشور باقی مانده است ـ بر پایه ی اسطوره هایی استوار است که مطابق آن ها ، مرگ اهمیت زیادی دارد . از نظر این مردم ، جهان می میرد و دیگر باره در ادواری معین ، تجدید حیات می یابد . خدایان به خاطر ادامه ی زندگی انسان بر روی زمین ، خود را فدا می کنند و آدمیان هم ناگزیر به خاطر استمرار جهان و جلوگیری از تباهی آن ، باید خود را فدا کنند و حتی قربانی آنان شوند . تلفیق این باورهای اساطیری با معتقدات کاتولیکی پس از فتح این کشور به دست متجاوزان اسپانیایی در ۱۵۲۱ با فکر رستگاری از رهگذر بزرگد اشت مرگ خطیر یک خدا ، عذاب حضرت عیسی مسیح ـ که برای آمرزش گناهان مردم ، خود را قربانی می کند ـ با مرگ ارتباط دارد . جشنواره های مذهبی ، جشن های مربوط به قدّیسان و باکره های حامی مسیحیان و مقدم بر همه ، ” هفته ی مقدس ” ۲۰( هفته ی پیش از عید پاک ) بر اهمیت مرگ تأکید می کند که مکزیکی ها آن را به صورت یک کارناوال ، جشن می گیرند .
” رمان پدرو پارامو را با توجه به همین باورهای ” پاز ” و بر بستر فرهنگ مکزیک می توان مورد خوانش قرار داد . درست مثل ” ِتلماک ” ۲۱، پسر ” اودیسه ” ۲۲ در اثر حماسی ” هومر ” ۲۳ با عنوان اودیسه ۲۴ ( قرن نهم پیش از میلاد ) ، ” خوآن پرسیادو ” هم از مادر جدا می شود تا پدر خود ، ” پدرو پارامو ” ، را بیابد . البته میان این دو اثر ، تفاوت ها بسیار است ؛ مثلا ً ” پدرو پارامو ” مانند ” اودیسه ” اصلا ً قهرمان نیست . همه ی آرزوی ” خوان پرسیادو ” هم این است که به اصل و منشأ خود و مردم روستایش برسد که همان مرگ است . در همین راه است که او با ” آبوندیو ” برخورد می کند که خرکار ۲۵ است و شباهتی به ” کارون ” ۲۶اساطیری دارد که در اساطیر یونانی کارش این است که مردگان را با قایق خود به جهان دیگر برساند . ” کارون ” مرده را با خود از راهی می برد که گرم ترین جای جهان است . این راه ، شباهتی به ” کومالا ” دارد که گرما و مرگ بر آن سلطنت می کند . وقتی ” خوآن پرسیادو ” پیش ” آبوندیو ” از گرمای ” کومالا ” شکایت می کند ، برادر ناتنی می گوید :
” این که چیزی نیست . صبر کنید ، وقتی به کومالا برسید ، از گرما کلافه می شوید . توی دنیا ، شهری به گرمی آن جا پیدا نمی شود ” (۱۱) .
” آبوندیو ” با این گفته می خواهد ” خوآن پرسیادو ” را برای رسیدن به جهان دیگر آماده کند و به همین منظور ، اطلاعات مهمی در باره ی ” پدرو پارامو ” ، ” کومالا ” و اهالی آن به او می دهد . او هم چنین ، در مورد ” جشن مذهبی ” ای به او می گوید که گویا در انتظار اوست . این ” تعطیلات و جشن مذهبی ” ، چیزی جز همان صداها ، اشباح و دیدار او با اموات نیست که سرانجام باعث مرگ او می شود و به او امکان می دهد تا با ارزش هایی آشنا شود که در این جهان و دنیای آخرت به کار او می آید ” ( FL 380 ) .
آنچه باعث مرگ ” خوآن پرسیادو ” می شود ، صدای اشباحی است که او را به خود فرامی خوانند . معنی و مفهوم این صداها تلویحا ً این است که تا او نمیرد ، نمی تواند با زبان گویای صداهای اموات آشنا شود . در این روستا ، صداها بهتر شنیده و مفهوم می شوند ، زیرا هیچ مانع صوتی وجود ندارد :
” صوت ها در این جا . . . حتی بلندتر به گوش می رسید . به یاد گفته ی مادرم افتادم : ” آن جا صدای مرا بهتر می شنوی ، بهتر از حالا . آن جا من به تو نزدیک ترم ” (۱۳)
وقتی ” خوآن پرسیادو ” از شدت ترس از صداها می میرد ، تازه سفر واقعی او در عالم اشباح برای یافتن و شناختن پدرش آغاز می شود . صداهای گنگ و زمزمه مانند اموات ، در هدایت او برای یافتن خویشان و اهالی شهر ، نقشی اساسی دارند :
” احساس کردم که پچ پچ نزدیک تر و نزدیک تر می شود ، و مانند دسته ای زنبور احاطه ام می کند . . . سپس روحم منجمد شد . برای این است که مرا ُمرده پیدا کردید . . . به شما که گفتم . به من گفتند پدرو پارامو ، پدر من است ، و آمدم پیدایش کنم . این ، خیالی بود که مرا به این جا کشاند ” (۵۸) .
۳. زبان جادویی : زبان در این رمان ، پویا ، مبهم ، دلالتگر و جادویی است . نخستین ویژگی زبان ، جنبه ی اغراق آمیز آن است . وقتی نویسنده می خواهد گرمای بیش از اندازه ی ” کومالا ” را توضیح دهد ، سخاوتمندانه از شگرد ” اغراق ” استفاده می کند . در تشبیه زیر ، هوای جهنم ، سردتر از هوای ” کومالا ” ست :
” می گویند وقتی کسی توی کومالا می میرد ، پایش که به جهنم می رسد ، برمی گردد پتویش را ببرد ” (۱۱) .
همین گرما چندان است که حتی عکس مادر راوی هم در هوای آن عرق می کند :
” عکس مادرم توی جیب پیراهنم بود و احساس می کردم قلبم را گرم می کند ؛ انگار او هم به عرق افتاده بود . . . . عکس سوراخ سوراخ بود . سوراخ ها انگار جای سوزن بود . نزدیک قلب ، سوراخ بزرگی بود که انگشت میانی آدم تویش می رفت ” (همان) .
در این عبارت ، زبان به شدت دلالتگر و معنادار است : پس از مرگ ” خوآن پرسیادو ” ، او به شدت احساس سرما می کند به گونه ای که پوستش ” جا به جا از سرما ترک ” برمی دارد (۵۸) . در چنین حالتی است که فرزند احساس می کند عکس مادر ، او را گرم می کند . افزون بر این ، سوراخی در عکس ـ که درست در جای قلب قرار دارد ـ جز معنای ظاهری ، مفهومی تلویحی نیز دارد . او به دل شکستگی مادر نظر دارد که در عین تمکن مالی ، بر اثر ستم شوهر ، در فقر زندگی می کرد . وقتی یک بار روح مادر از قتل شوهر خود به فرزند خبر می دهد ، ” خوآن پرسیادو ” می گوید : ” و چه کسی تو را کشت ، مادر ؟ ” (۲۷)
دومین ویژگی زبان جادویی اثر ، طنزهای گزنده ی آن است . ساختار این طنزها بر آرایه ی ” تضاد ” استوار است که زبان نوشته را ” متشخص ” ۲۷و پویا ۲۸می سازد . توصیف مادر از این روستا ، وسوسه انگیز است :
” منظره ی قشنگی می بینی . دشت سبزی می بینی . . . گندم ها که رسیده باشند ، دشت زرد رنگ است . کومالا از آن جا پیداست . خانه ها همه سفیدند و شب ، چراغ ها همه روشن اند ” (۱۰) .
وقتی مسافر ما به ” کومالا ” می رسد ، درمی یابد که همه ی فرضیات مادر ، خطا بوده است . طعن و طنز ” آبوندیو ” نیز بر این زخم ، نمک می پاشد :
” [ مردم ] برایتان جشن قشنگی می گیرند . چشمشان که به تازه واردی بیفتد ، خوشحال می شوند . . . و چون شمایید ، از دیدنتان گل از گلشان می شکفد ” (همان) .
وصفی که ” آبوندیو ” از وسعت املاک پدر مشترک خود و ” خوآن ” می گوید ، با توصیفی که از وضع زندگی اسفناک و فقرآلود خود می کند ، در تضاد قرار دارد :
” هرچه می بیند ، همه اش ملک پدرو پارامو ست . او پدر ما ست ، اما ما کف اتاق ، روی یک تکه حصیر به دنیا آمدیم ” (۱۲).
و به این ترتیب ، همه ی انتظارات و پیش بینی های برادر ناتنی را برای مطالبه ی حق و حقوق از پدر دندان گرد و آزمندشان ، به هم می زند و تازه پس از این که آب پاکی بر دستانش می ریزد ، به او خبر می دهد که : ” پدرو پارامو سال ها پیش مرد ” (۱۲) .
اما اوج جادوی زبان ر ا در ” شاعرانگی ” آن در بخش هایی باید جست که ” تک گویی درونی ” ۲۹ است . در این رمان ، ” پدرو پارامو ” ی نوجوان ، روزهایی را به یاد می آورد که در ” کومالا ” با ” سوسانا سان خوآن ” ۳۰ زیبا ، همبازی بوده و با هم ، بادکنک هوا می کرده اند :
” سوسانا ، من به تو فکر می کردم ، روی تپه های سبز ، در فصل باد که بادبادک هوا می کردیم . . . .باد ما را به خنده می انداخت . نخ ، که از میان انگشت های ما می گذشت . نگاهمان به هم دوخته شده بود ، اما نخ پاره شد به آرامی ؛ انگار بال پرنده ای به آن خورده بود . و در آن بالاها ، پرنده ی کاغذی معلّق زد ، ُدمش را با خود برد ، تا این که در سبزی زمین گم شد . لب هایت مرطوب بود ؛ انگار شبنم ها را بوسیده بود ” (۱۷-۱۶) .
نویسنده به سبک بخش های ناظر به ” تک گویی درونی ” در رمان خشم و هیاهو ۳۱ ی ” فاکنر “۳۲ ، این تداعی های ذهنی را با حروف خوابیده ضبط کرده است تا از بقیه ، ممتاز باشد . زبان نثر ، بس شاعرانه است . کثرت آرایه های ” تناسب ” ( بادبادک ، تپه ، هوا کردن ) ، ” استعاره ” ( پرنده ی کاغذی ) ، ” تشخیص ” ( اسناد مجازی به خنده انداختن، به باد ) ، ” ایهام تناسب ” ( ُدم ) ، ” تشبیه ( لب به شبنم ) و ” جناس افزایشی ” ( باد / بادبادک ) ، جمله های شکسته و شعرگونه و افزون بر آن ، گزینش واژگانی که بار عاطفی و تصویری بیش از اندازه دارند ، زبان یادهای گذشته را ، شاعرانه کرده است .
با این همه ، آنچه این زبان را بیش تر ” دلالتگر ” ۳۳ می سازد ، شنیدن این عبارات شاعرانه از زبان ” ارباب ” خشک و زمختی است که بی روح به خواننده معرفی شده است . چنان که گفته ایم ” پدرو پارامو ” در زبان اسپانیایی ” بیابان ” و ” سنگ ” معنی می دهد و معرّف موجودی است که چون بیابان ، بی حاصل و مانند ” سنگ ” ، سخت و بی جان است . او حتی وقتی هم می میرد ، مانند تکه ای از ” سنگ ” ، از هم فرومی پاشد :
” با ضربه ی خفیفی زمین خورد و سپس تکه تکه شد ؛ انگار توده ای از سنگ بود ” (۱۱۳) .
حال اگر این سختی ، جمود و درشتی با ” آب ” و ” دریا ” مقایسه کنیم که ” سوسانا ” را پیوسته در حال شنا در آن می بینیم ، متوجه تضادی می شویم که میان این ” نماد زایایی و حیات ” با ” سنگ ” وجود دارد :
” به او می گفتم : دوست دارم برهنه توی دریا ، آب تنی کنم ” (۸۹) .
خطور افکار و خیالات شاعرانه از ذهن خودکامه ای که به تعبیر قرآن ، قلبی از ” سنگ ” دارد و حتی ” سخت تر از آن ” ، ” متناقض نما ” ۳۴می نماید . با این همه ، چنان که گفته ایم ، ” سوسانا ” در این رمان ، شخصیت نیست ؛ بلکه رمزی از مادر وطنی است که هیچ کس زبان او را نمی فهمد و هرکسی از ظن خود ، یار او شده است . ” سوسانا ” ، به این اعتبار ، همان وطن آغازین و مکزیک ، پیش از تصرف استعمارگران اسپانیایی است و به همین دلیل در روزگار کودکی خود ، سالم و شاداب و در روزگاران بعد ، بیمار و دیوانه توصیف شده است . ” سوسانا ” کوچک ترین علاقه ای به ” پدرو پارامو ” نداشته است ؛ نه در روزگار کودکی
و نه به هنگام ازدواج کوتاه مدتش با او . در یادهای او ، کوچک ترین نشانی از حضور ” پدرو پارامو ” نیست . نویسنده می خواهد گذشته های کشور آباد و دست نخورده ی خود را به ” سوسانا ” ی باطراوت و زیبا مانند کند که به ویژه پس از تصرف متجاوزان و انقلاب و شورش های داخلی ، به این روز سیاه افتاده است .
۴. نماد و فضا سازی جادویی : یکی از نوآوری های جادویی در این اثر ، بهره جویی نویسنده از نمادهای طبیعی برای القای معانی و مفاهیم اسطوره ای ، کهن الگو ۳۵ یی و متنی است .” آرماند اف. بیکر ” در مقاله ی روشنگرانه ای به این بخش از زبان جادویی اثر پرداخته است . او پس از رد نظریات برخی از منتقدان ـ که دلالت های ثابتی برای نمادهایی چون ” آب ” ، ” باران ” و ” باد ” در رمان یافته اند ـ می گوید : هریک از این عناصر و عوامل طبیعی بر حسب موقعیت و زمینه ی کلی اثر تغییر می کند و سرانجام می نویسد :
” می توان چنین دریافت که کلا ً زندگی ” پدرو پارامو ” از ” آب ” آغاز می شود و به ” سنگ ” ( آنچه فاقد آب است ) ختم می شود ، درست همان گونه که شخصیت های رمان از امیدواری شروع می کنند و به ناامیدی می رسند . با توجه به این داده ها ، می خواهم به تغییراتی در صورت خیال ” آب ” بپردازم که یک توازی نمادین را می سازند و نشان دهنده ی رسیدن از توهّم به توهم زدایی است ” ( بیکر ) .
نقل مقاله ی ” بیکر ” از ظرفیت این نوشته ، بیرون است و به باور من به تمامی درست هم نیست . با این همه ، اشارات دلالتگری در آن هست . در یک داوری کلی می توان گفت آنچه از باران ، آب و نسیم و باد در نخستین صفحات رمان می آید ، به روزگاری اشاره دارد که نشان دهنده ی وفور نعمت ، آبسالی و سرسبزی است ؛ زمانی که روزگار ، چندان بر شخصیت های داستان و اهالی ” کومالا ” سخت نگرفته است . این روزگار به زمان کودکی ” پدرو پارامو ” و ” سوسانا سان خوآن ” مربوط می شود . به این عبارت دقت کنیم :
” آبی که از سفال های بام می چکید ، توی شن های حیاط ، سوراخی درست می کرد . . . آفتاب روی سنگ ها می درخشید و رنگ همه چیز را نمایان می کرد . از زمین آب می نوشید و با هوای درخشان ـ که برگ ها را نوازش می داد ـ بازی می کرد ” ( ۱۶) .
این وصف از طبیعت ، با آنچه از حال و روز خانواده ی ” پدرو پارامو ” از یک سو و اهالی ” کومالا ” برمی آید ، مطابقت دارد . وضع اقتصادی خانواده ی ” پدرو پارامو ” ی نوجوان تعریفی ندارد و خواننده با کمبودهایی جدّی در گذران زندگی آنان مواجه می شود . ” پدرو پارامو ” در حال تماشای ” باران ” است . مادر بزرگ به او تکلیف می کند که برود دستاس را تمیز کند ، اما او تن آسان است ، به بهانه ی شکسته بودن دستاس ، از انجام کار تن می زند (۱۸-۱۷) . مادر بزرگ از این شکایت دارد که هزینه های مربوط به کفن و دفن پدر بزرگ ، زیاد بوده و به کلیسا هم عشریه پرداخته اند . او به پسرک تکلیف می کند که برود و دستاسی نسیه بخرد :
” بگو موقع برداشت محصول بدهیمان را تمام و کمال می دهیم ” (۱۸) .
از گفته های مادر بزرگ چنین برمی آید که پدر بزرگ ، زمین های مادر بزرگ را به باد داده و ” یک سنتاو پول توی خانه به هم نمی رسد ” (همان) . ” پدرو پارامو ” ی نوجوان را در تلگراف خانه گذاشته اند تا کار یاد بگیرد تا وقتی ” کارکشته شد ، بتواند درخواست مزد کند ” (۲۴) . اما مادر بزرگ به دلیل تن آسانی او ، نگران آینده ی اوست . با آن که وضع خانوادگی اینان تعریفی ندارد ، زندگی در ” کومالا ” جریان دارد .:
” گاهی که باد شاخه های درخت انار را تکان می داد ، رگباری کوچک از قطره های آب فرومی ریخت . . . در طول طوفان ،
جوجه ها مثل این که در خواب باشند ، کرچ شده بودند . اما حالا بال هایشان را باز می کردند و خرامان توی حیاط می آمدند و کرم ها را . . . می خوردند . آفتاب روی سنگ ها می درخشید و رنگ همه چیز را نمایان می کرد . از زمین آب می نوشید و با هوای درخشان . . . بازی می کرد ” (۱۶) .
این عبارت ، به بهترین وجه ممکن از سرزندگی طبیعت و جریان طبیعی زندگی خبر می دهد . طبیعتی که در روزگار کودکی ِ ” پدرو پارامو ” توصیف می شود ، بازتابی از مکزیک پیش از انقلاب و دو نسل پیشین است ؛ یعنی روزگاری که هنوز ” ارباب ” یکه تاز و غاصبی چون ” پدرو پارامو ” در ” کومالا ” پدید نشده است تا با تصاحب اراضی خانواده های سرشناس ، آنان را از هستی ساقط کند و به بزرگ ترین مالک روستا تبدیل شود . میان آبادانی روستا و بارش باران و طوفانی که نشانه ی ” انقلاب جوّی ” ، رعد و برق و باران بعدی است ، رابطه ای وجود دارد .
مورد دیگری که میان ” آب ” و میمنت و سرور زندگی پیوندی هست ، وقتی است که مباشر ” پدرو پارامو ” برای خواستگاری ” دولورس ” برای اربابش به نزد او آمده است . ” دولورس ” در حال جوشاندن ” آب ” در آشپزخانه است که از این خواستگاری غیر منظره آگاه می شود :
” دولورس با یک ظرف آب به سوی آشپزخانه دوید تا کمی آب بجوشاند . . . خدای مهربان ، چه قدر خوشحالم ! ممنونم که مرا به دون پدرو می دهی ! ” (۴۱) .
اندکی بعد ، باز خواننده با بارش آرام باران روبه رو می شود ، اما این بار ، باران خوش یمن نیست و خبر از مرگ ” پدرو پارامو ” می دهد . در این حال ، خواننده خود را در انتهای رمان احساس می کند و کشته شدن ” پدرو پارامو ” را به دست پسر نامشروعش ، ” آبوندیو ” ، دنبال می کند . روح مادر ” خوان پرسیادو ” به سراغ پسر آمده ، او را از کشته شدن پدرش خبردار می کند . در این حال ، قطرات ” باران ” با ” اشک ” چشمان مادر ، همسر ” پدرو پارامو ” ، همراه است :
” قطره ها یکی یکی از روی تابوت می چکید . . . صدا ، شانه هایش را تکان داد . . . و صدای گریه ، صدای گریه را شنید . آن صدا بیدارش کرد ، آن صدای آرام و رقیق گریه . . .
مامان ، چرا گریه می کنی ؟
پدرت مرده .
ستاره ای نبود . . . تنها نوری تیره رنگ بود ؛ انگار روز از آمدن ابا می کرد ؛ گویی شب از راه می رسید . . . گویی زمین زیر پای [ مادر ] از اشک ، نقطه چین شده بود و سپس صدای هق هق و باز صدای گریه ” (۲۷-۲۶) .
نویسنده با ” فضا سازی ” ۳۶ هنری و با بهره جویی از عناصر طبیعت ( باران ، تیرگی هوا ، نبود ِ ستاره در آسمان ، فرارسیدن شب و تن زدن روز از آمدن ) می کوشد آنچه را بر سر همسر آمده است ، دراماتیک و نمایشی کند و میان قطرات بارانی که از تابوت می چکد و اشک هایی که بر گونه های مادر ” خوآن پرسیادو ” می چکد ، شباهتی ایجاد کند .
سومین موردی که میان یک رخداد شوم و عناصر طبیعت گونه ای هماهنگی و تناسب وجود دارد ، وقتی است که قطرات باران به عمق زمین نفوذ کرده ، مردگان را بیدار می کند :
” اتفاقی که برای این جنازه های پیر می افتد ، این است که وقتی ” رطوبت ” به آن ها می رسد ، بنا می کنند به تکان خوردن . .
. وقتی دو باره به خود آمدم ، دیگر ” هوا ” تاریک شده بود . . . ” خون ” سراپایم را گرفته بود . وقتی بیدار شدم ، دست هایم روی سنگ ها توی حوضی از ” خون ” فرورفت ، و آن ها خون من بود ، یک دریا خون . . . پدرو پارامو پس از تیر خوردن پدرش ، چنین کشتاری راه انداخت . می گویند او تقریبا ً همه ی کسانی را که توی عروسی بودند ، کشت ” (۷۵-۷۴) .
در این عبارت یکی از مقتولین بی گناه مجلس عروسی ، به سوء قصدی اشاره می کند که ناشناسی نسبت به ” پدرو پارامو ” داشته اما به تصادف به ” دون لوکاس ” ۳۷ ، پدر ” پدر و پارامو ” ، اصابت کرده است .
در اواخر رمان ، دو مورد دیگر از ” باران ” و ” آب ” هست که با فضای چیره بر رخدادها تناسب دارد . نخست ، بارانی ملایم در روز یک شنبه ای است که سرخپوستان اجناس مورد تقاضای اهالی ” کومالا ” را برای فروش آورده اند اما به دلیل گرانی اجناس ، هوای بارانی و نیاوردن برخی کالاها ، بازارشان رونق ندارد :
” روی مزرعه های کومالا باران می بارید . . . سرخپوست ها با میوه های به نخ کشیده شان . . . پایین آمده بودند . . . گل و گیاه های خودشان را زیر طاق نما پهن کردند و منتظر ماندند ” (۸۱-۸۰) .
در همین حال ، وصفی از اتاق ” سوسانا سان خوان ” در بستر بیماری و جنون آمده است که سرانجام به مرگ او پایان می یابد . دایه و مستخدمه از هذیان ها و حرف های جنون آمیر ” سوسانا ” به ستوه آمده است :
” باران به تگرگ تبدیل شد و همه ی صداها را جز صدای خود محو می کرد . . .
” گربه ات خیلی با محبت است اما دلم نمی خواهد وقتی سعی می کنم بخوابم ، این جا باشد .
” شما دچار خیالات می شوید سوسانا . وقتی پدرو پارامو بیاید ، می گویم که تحمل شما را ندارم . . . فردا می روم و گربه ام را با خودم می برم تا بتوانید بخوابید ” (۸۳-۸۲) .
آخرین باری که از چیزی از جنس ” آب ” ( ِقی ) سخن به میان می آید و با ” مرگ ” و تباهی ارتباط دارد ، وقتی است که ” آبوندیا ” در حالی که به شدت مست است ، به سراغ ” پدرو پارامو ” می آید تا از پدرش برای هزینه های مربوط به کفن و دفن همسرش ، کمک بخواهد . با این همه ، ” پدرو پارامو ” گران جانی نشان می دهد و پسر ، پدر را کشته ، سپس خود دستگیر می شود . در این عبارت ، میان شفق ، کمی نور و سردی هوا از یک سو ، و ” زردآب ” و ” ِقی ” و ” مخزن ها آب ” و ” خون ” ی که بر روی تیغه ی چاقو به چشم می خورد ، پیوندهایی هست :
” خیلی وقت است مرا ترک کرده ای سوسانا . روشنی هوا مثل حالا بود . به این سرخی که نبود ، اما به همین کم نوری و سردی بود . چون ابرها آفتاب را پنهان کرده بود ند . . . (۱۰۸) .
از مغازه که بیرون رفت ، عطسه کرد . چون مشروب خیلی تندی بود . اما می گفتند اگر بدون آب بخورد ، زود تر مست می شود . بدون آب ، خورده بود . . . (۱۱۱) .
آبوندیو را که هنوز چاقوی خون آلودی توی دستش بود ، خلع سلاح کردند . . . درست پیش از رسیدن به کومالا ، اجازه خواست . به سویی رفت و بالا آورد . زردآب بود ، سیلابی از زردآب ؛ انگار مخزن ها آب خورده بود ” (۱۱۲) .
۵. جادوی توهّم و توهّم زدایی : شالوده ی رمان ” رولفو ” بر این دو اصل استوار است . ” دولوریتاس ” دچار این توهّم است که لابد پسرش ، ” خوآن پرسیادو ” ، می تواند با دیدار پدرش ، ” پدرو پارامو ” ، دارایی خود را از چنگ شوهر بازپس بگیرد و مادر و فرزند ، از این پس فراخ تر زندگی کنند :
” چیزهایی را که مال ما نیست ، از او درخواست نکن . فقط دنبال چیزهایی باش که می بایست به من می داد و نداد ” (۹) .
توصیفی که مادر از اراضی مشرف بر ” کومالا ” و خود این روستا می کند ، بر توهّم قرار دارد :
” وقتی به لوس کولیموتس ۳۸ می رسی ، منظره ی قشنگی می بینی . دشت سبزی می بینی . . . گندم ها که رسیده باشند ، دشت ، زردرنگ است . کومالا از آن جا پیداست . خانه ها ، همه سفیدند و شب چراغ ها همه روشن اند ” (۱۰) .
با این همه ، نخستین چیزی که ” خوآن پرسیادو ” در نزدیکی های ” کومالا ” متوجه می شود ، گرمی بیش از اندازه ی هوا از یک سو و مرگ پدر در چند سال پیش بوده است . همه چیز در این روستا از مرگ اهالی شهر و خرابی خانه ها حکایت می کند :
” یک دسته کلاغ در آسمان خالی پرواز می کردند و می خواندند : قار ، قار ، قار ! ” (۱۱)
خانه های خالی از سکنه ی روستا ، مورد هجوم علف های هرز قرار گرفته اند و قراین نشان می دهد که شهر ، مدت هاست رو به ویرانی نهاده است :
” قدم زنان از جلو خانه های خالی با درهای شکسته و علف های هرز می گذشتم ” (۱۲) .
” خوآن پرسیادو ” به این امید به زادگاه خود بازگشته است تا ” پدرو پارامو ” را بیابد و خود را به او معرفی کند و پیغام مادرش را به او برساند . اما در جهان اموات و برزخ ، با زنی آشنا می شود که مانند خودش با توهم زندگی می کرده است :
” به من گفتند پدرو پارامو ، پدر من است ، و آمدم پیدایش کنم . این ، خیالی بود که مرا به این جا کشاند .
” خیال ، چیز بدی است . این ، خیال بود که مرا بیش از عمرم زنده نگه داشت . من همچنین ، تاوان تلاش جست و جوی پسرم را دادم که خودش ، خیال دیگری بود . من هرگز پسر نداشتم . حالا که مرده ام ، فرصت داشته ام به همه چیز فکر کنم و بفهمم . . . تا وقتی زنده بودم ، خیال می کردم پسری داشته ام . . . هرجا می رفتم ، او را پیچیده توی شالم می بردم و ناگهان گمش کردم ” (۵۹-۵۸) .
چون مباشر ” پدروپارامو ” نزد ” دولوریتاس ” می آید و پیشنهاد خواستگاری ” پدرو پارامو ” را به او می گوید ، گل از گل ” دولوریتاس ” شکفته می شود و از خداوند برای رسیدن به این آرزو سپاسگزاری می کند :
” خدای مهربان ، چه قدر خوشحالم ! ممنونم که مرا به ” دون پدرو ” می دهی ! ” (۴۱)
وقتی ” دولوریتاس ” ـ که از زندگی با شوهر بهانه گیر و خسیس خود دلزده شده است ـ شاهبازی را در آسمان در حال پرواز می بیند ، به خیال خام افتاده خود را با او مقایسه می کند و تصمیم می گیرد چون همان شاهباز آزاده ، از خانه ی شوهری که آرزوی همسری او را داشت ـ بگریزد :
” بیرون ، توی مزرعه ها بودیم . . . و یک شاهباز توی آسمان چرخ می خورد . . . دلم می خواست مثل آن شاهباز بودم تا پرواز می کردم و پیش خواهرم می رفتم ” (۲۳-۲۲) .
اما هنگامی که وی به عنوان دیدار و زندگی با خواهر ، بر او میهمان می شود ، خواهر پس از یکی ـ دو روز ، عذرش را می خواهد و او را از گمان باطل بیرون می آورد :
” مرتب می گفت ما سربارش هستیم . از مادرم می پرسید : ” چرا برنمی گردی با شوهرت زندگی کنی ؟ ” (۲۳)
” فولگور سدانو ” ۳۹ ، مباشر ” پدرو پارامو ” ، گمان می کند که می تواند رشته ی امور املاک ” ارباب ” را به دست بگیرد و تجربه و لیاقت خود را به او ثابت کند ، اما درمی یابد که ” ارباب ” جوان با منش تند و خودکامه اش ، جایی برای توهّمات او باقی نگذاشته است . وقتی مباشر ، ” ارباب ” را تنها با نام کوچکش مخاطب قرار می دهد ، ” پدرو پارامو ” به او گوشزد می کند که ” شاخص ” و عنوان اشرافی ” دون ” را فراموش نکند :
” توی حیاط بودند . پدرو پارامو روی جعبه ای پهن شد و منتظر ماند : ” چرا نمی نشینید ؟ ”
” ترجیح می دهم بایستم پدرو .
” هر طور میل شماست ، اما ” دون ” را فراموش نکنید ” (۳۷) .
غرض از نقل شواهد متعدد ، تأکید بر این نکته است که به گمان ” رولفو ” ، مردم روستای ” کومالا ” و در مقیاسی بزرگ تر ، مردم مکزیک ، در ” توهّم ” زندگی می کنند و از واقعیت زندگی دور هستند ، همان گونه زنی با این توهّم زندگی می کند که گویا پسری دارد . برای رسیدن به هویت ملی ، شناخت گذشته ها و پی ریزی جامعه ی مدرن ، با ” توهّم ” نمی توان پیشرفت کرد . جنس ، سن و سال و تجربه ، ربطی به ” واقع بینی ندارد . مادر بزرگ ” پدرو پارامو ” هم که تصور می کند نوه اش در آینده ” ارباب ” لایق و واقع بینی خواهد شد ، در ” توهّم ” زندگی می کند (۲۴) . با این همه ، میان ” توهّم ” و ” توهّم زدایی ” فاصله ی ژرفی هست . باید مانند ” خوآن پرسیادو ” به سیر آفاقی و انفسی پرداخت و با شناخت ” هویت ” فردی و اجتماعی ، به انسانی مدرن تبدیل شد . اما نیل به ” هویت ” امروز ، منوط به شناخت گذشته های تاریخی است . تنها شناخت گذشته ها و تجربیات گذشتگان می تواند توهّم ها را از میان بردارد .
۶. جادوی زمان : ” تودوروف ” ۴۰به هنگام تحلیل ” سیاق های کلام ” ، از ” نمود زمان ” نام می برد که به ما امکان می دهد از سخن ، به زمان گذرکنیم . او به دو گونه ” زمانمندی ” باور دارد : نخست ، زمانی که در ” داستان ” نموده می شود و دوم ، زمانی که در ” سخن ” بازنموده می شود . به نظر او ، زمانمندی سخن ، ” تک ساحتی ” و زمانمندی داستان ، ” چند ساحتی ” است . حاصل این تقابل و تفاوت ، ” زمان پریشی ” است :
” دو گونه ی اصلی این زمان پریشی ، عبارتند از : ” بازگشت زمانی ” یا ” عقبگرد ” و دیگری ، ” پیشواز زمانی ” یا ” استقبال ” . هنگامی که از پیش گفته شود که بعدا ً چه اتفاقی خواهد افتاد ، ما با ” پیشواز زمانی ” سر و کار خواهیم داشت ” ( تودوروف ۵۹) .
” خوآن پرسیادو ” در جست و جوی پدر از شهر ” سیولا ” ۴۱ به ” کومالا ” می آید ، اما درمی یابد که سال هاست پدرش درگذشته و در روستای زادگاهش ، دیگر کسی زندگی نمی کند . بنا بر این ، عقل حکم می کند که بیهوده وقت خود را بر ای یافتن کسی که دیگر نیست ، تلف نکند و به شهر خود بازگردد . با این همه ، او قدم در راهی نهاده است که بازگشتی ندارد . اگر قرار است ” خوان پرسیادو ” به هویت خود ، خانواده و شهر خود دست یابد ، باید سفری دور و دراز به جهان ارواح و اشباح داشته باشد ؛ یعنی با گذشته های نزدیک و دور خود آشنا شود . طبعا ً ” بازگشت زمانی ” ، تنها راهی است که این مسافر سختکوش را به مقصد می رساند .
” زمان سخن ” زمانی است که خواننده به هنگام مطالعه ی رمان با آن برخورد می کند . در طی همین گونه از ” زمان ” است که ” خوآن پرسیادو ” بر ” دونیا ادوویخس ” ۴۲وارد می شود و از او در باره ی دیگران می پرسد . از این لحظه به بعد ، ما به اتفاق ” خوآن پرسیادو ” وارد تونل زمان می شویم . ” دونیا ” ابتدا از مادر او در روزگار جوانی و پیش از مرگش حرف می زند :
” مادرت آن قدر زیبا بود ! آن قدر خوب ! آن قدر ملاحت داشت که آدم بی اختیار ، دوستش می داشت . . . بارها گفته ام : ” پسر دولورس ، پسر من هم هست ” . چرایش را بعد برایت تعریف می کنم ” (۱۵) .
” دونیا ” با ” بازگشت زمانی ” به زمانی بازمی گردد که ” دولورس ” در آستانه ی ازدواج با ” پدرو پارامو”
بوده و ” پدرو پارامو ” حدودا ً چهل سال داشته است . در این حال ، ” خوآن پرسیادو ” احساس می کند که حالش دیگرگون شده است :
” تنم آن قدر بی حال بود که انگار غوطه ور بود . حالت عروسکی را داشت که می شد با آن بازی کرد ” (۱۶) .
پیداست که مسافر غریب ، وارد تونل زمان گذشته شده و خود را در دنیای پیشین حس نمی کند . او هر چه بیش تر وارد این تونل می شود ، به گذشته های دورتری می رسد . تا آن جا که در همین صفحه با ” پدرو پارامو ” ی نوجوان برخورد می کند که در دستشویی نشسته و مشغول خیالبافی است و در رؤیاهای خود با ” سوسانا سان خوآن ” نوجوان راز دل می گوید :
“ به یاد تو بودم وقتی که آن جا ، با آن چشم های سبز دریایی ات مرا نگاه می کردی ” (۱۷) .
این چین خوردگی زمان ، باعث می شود خواننده در آن ِ واحد ، خود را با زمان های مختلف روبه رو ببیند و بکوشد تکلیف خود را با اشخاص و موقعیت زمانی و مکانی آنان معین کند . در همین صفحات ، خواننده با ” پدرو پارامو ” ی نوجوانی مواجه است که علاقه ی زیادی به پنهان کردن پول خود در سوراخ سمبه ها دارد :
” از جلو درگاه نمازخانه گذشت و بیست و چهار سنتاو پول پیدا کرد . چهار سنتاوش را گذاشت [؟] و بیست سنتاوش را نگه داشت ” (۱۸) .
این گونه رفتار فردی ، نشان می دهد که او در آینده تا چه اندازه حسابگر ، فرصت طلب و خسیس خواهد شد ؛ به گونه ای که از دادن چند سنتاو به عنوان کمک به پسرش ، ” آبوندیو ” ، خودداری می کند ؛ خستی که به قتل او می انجامد .
اما چرا ” رولفو ” این اندازه بر ” بازگشت زمانی ” تأکید دارد ؟ گفته ایم که ” خوآن پرسیادو ” جز خواننده ی رمان کسی نیست . او باید با شناخت خود و گذشته های دور و نزدیکش ، خود را برای خلق هویت تازه ی مکزیکی اش آماده کند . آنچه برای نویسنده اهمیت دارد ، این است که شناخت گذشته ها ، از امکان وقوع خطاهای تکراری جلوگیری می کند . اگر ” دولوریتاس ” شناخت بهتر و ژرف تری از ” پدرو پارامو ” می داشت ، به آسانی فریب او نمی خورد ، املاکش تصاحب نمی شد و ناگزیر نمی شد بر خواهر بی مهر خود میهمان شود . اگر ” آنا ” ۴۳، خواهرزاده ی کشیش روستا ، چنان منفعل و تسلیم با ” میگل پارامو ” ی کامخواه و آدمکش برخورد نمی کرد ، می توانست از پاکدامنی خود بهتر دفاع کند و چنین ساده لوحانه این جرثومه ی تباهی را به اتاق خواب خود دعوت نمی کرد . اگر امثال ” پدرو پارامو ” ها در انقلاب انباز نمی شدند ، انقلاب چنین آسیب پذیر و پوشالی از آب درنمی آمد . اگر اهالی ” کومالا ” چنین ساده دلانه به آموزه های تباه و طلب مغفرت های پوشالی کشیش دل نمی نهادند ، نهاد کاتولیسیسم این اندازه در برابر هر گونه تغییر فرهنگی و اجتماعی ایستادگی نمی کرد . برای ساختن آینده ی بهتر ، باید گذشته را شناخت تا از تکرار خطاها پیشگیری شود .
۱. Pedro Paramo
۲. Comala
۳. J.Rulfo
۴. padre Renteria
۵. Crisreros
۶. Donis
۷. Juan Preciado
۸. Miguel Paramo
۹. Doroeta
۱۰. texture
۱۱. Clark D’Lugo
۱۲. Fulgor Sedano
۱۳. Hamlet
۱۴.Adieu , Adieu , Remember me !
۱۵. Doloritas
۱۶. Abundio
۱۷. Octavio Paz
۱۸. Labyrinth of Solitude
۱۹. Aztec Empire
۲۰. Holly Week
۲۱. Telemachus
۲۲. Odysseus
۲۳. Homer
۲۴. Odyssey
۲۵. burro driver
۲۶.Charon
۲۷. figurative
۲۸. dynamic
۲۹. interior monologue
۳۰. Susana san Juan
۳۱.The Sound and the Fury
۳۲. Faulkner
۳۳. significant
۳۴.paradox
۳۵. archetype
۳۶.to make space
۳۷. Don Lucas
۳۸. Los Colimotes
۳۹. Fulgor Sedano
۴۰. Todorov
۴۱. Sayula
۴۲. Doňa Eduviges
۴۳.Ana
منابع :
تودوروف ، تزوتان . بوطیقای ساختگرا . ترجمه ی محمد نبوی . تهران : انتشارات آگاه ، ۱۳۷۹ .
رولفو ، خوآن . پدرو پارامو . ترجمه ی احمد گلشیری . تهران : کتاب تهران ، ۱۳۶۳.
Baker , Armand F. ( State University of New York at Albany ) . Water-Imagery and the Theme of Disillusion in Pedro Paramo . Hispanic Journal , Vol. 14, no. 2 ( Fall 1993) . http: / / www. Armandfbaker.com/publications.html
Clark D’Lugo , Carol.The Fragmented Novel in Mexico: The Politics of From. Austin : University of Texas Press , 1997.
Cluff , Benjamin H. , “ Remembering the Ghost “ Pedro Paramo and the Ethics of Haunting . A thesis submitted to the faculty of Brigham Young University . December 2009.
Labanyi , Jo. (Ed .) , “ Introduction : Engaging Ghosts ; or , Theorizing Culture in Modern Spain. “ Constructing Identity in Contemporary Spain : Theoretical Debates and Cultural Practice. New York : Oxford UP. , 2002.
FL 380 : An Archaelogy of the “ Boom “ : Modern Latin American Prose Fiction . Some Ideas on Octavio Paz , Death , Myth , and the Pedro Paramo. Wwww.ups.edu/ faculty/velez/rulfohtm
Paz , Octanio( Lysander Kemp trans. ) . “ Labyrinth of Solitude “ . The Labyrinth of Solitude and Other Essays ( London : Penguin Books , 1990 ) .
۲ لایک شده